شهر نایین
نایین نمونه بسیار خوبی از شهر‌های پیش از اسلام به‌شمار می‌آید. قرار گرفتن این شهر در دروازه کویر و پیوستگی تاریخی‌اش به تاریخ دو شهر باستانی و کهن یزد و اصفهان از دیرینگی و رونق آن حکایت می‌کند. نحوه شکل‌گیری عناصر و شاخص‌های شهری نایین تابع شرایط اقلیمی، شیوة معیشت ،مشاغل و نظام اداری– اجتماعی شهر بوده است. وجود کهندژ شهر و خندق پیرامون آن بر تعلق این شهر به قبل از اسلام دلالت دارد. علاوه بر آن، تأثیر اسلام در قرون اولیه اسلامی در آثار معماری این شهر به‌خوبی دیده می‌شود. عناصر موجود در فرهنگ و معماری شهر نایین، تلفیقی از سنت‌های قبل و بعد از اسلام است. هدف از انجام این پژوهش نشان‌دادن ساختارهای شهر نایین در ابعاد مختلف جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و معماری و نیز تحولاتی است که در این شهر صورت گرفته است.
واژه‌های کلیدی: نایین، آثار تاریخی، مشاغل، فرهنگ
مقدمه
بقای آنچه از گذشته به یادگار مانده است، اعم از میراث مادی و معنوی، در گرو ارزش‌هایی است که در آن نهفته است. در این آثار، به دنبال عناصری هستیم که بر حقیقت نهفته درگذشته دلالت دارد.
خدا را شاکرم که به بهانة تدوین رساله‌ای تحقیقی، گذرم به شهر و موطن مادری‌ام نایین افتاد. این شهر، کهن موزه‌ای غبار‌آلود است که از پس قرن‌ها و هزاره‌های پیش در دل کویر به یادگار مانده است. تاریخ دقیق شهر را کسی نمی‌داند. سواران مادی، پارسی، اشکانی و ساسانی و در دوره‌های بعد، کاروان‌هایی که از چهار سوی ایران بیابان‌های مرکزی را طی می‌کردند راه‌های باستانی‌اش را در‌نوردیده و در این پایگاه، آسوده و در کاروان‌سراهایش جای می‌گرفته‌اند.
نایین هیچ‌گاه چشمه‌های جوشان، جنگل‌های انبوه و کوه‌های سر به فلک کشیده نداشته است؛ همچنان که هرگز باران‌های طولانی و به‌موقع کام خشک زمین شوره‌زارش را تر نکرده است اما، در طی هزاره‌ها، نایینی‌های پر‌تلاش و سخت‌کوش با اتکا به لطف بی‌دریغ الهی شرایط سخت کویر و سازگاری با آن را کشف کرده و در زندگی خود به‌کار بستند و به این وسیله خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و معماری شهر شکل گرفت. نگارنده در این پژوهش کوشیده است تا با اتکا به منابع کتابخانه‌ای موجود و همچنین تحقیقات میدانی، شهر را از جنبه‌های گوناگون معرفی کند.
آغاز و انجام این پژوهش بدون تردید مدیون رهنمودها و نکته‌سنجی‌های استاد فرهیخته، جناب آقای دکتر محمد‌رضا نصیر‌ی است که به این وسیله از محبت‌ها و راهنمایی‌هایشان سپاس‌گزاری می‌شود.
در پژوهش حاضر که در راستای اهداف بنیاد ایران‌شناسی انجام پذیرفته به بیان ساختارهای جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و معماری و سیمای شهر پرداخته شده است. اگرچه تاریخ نایین، به مانند خود شهر، در پاره‌ای از ابهام قرار دارد ولی به گواه آثار موجود در آن دارای گذشته‌ای درخشان بوده و در ردیف شهر‌هایی چون یزد به‌شمار می‌آمده است. طبیعی است که پرداختن به موضوعی به این گستردگی و در ابعاد مختلف، نیاز به اطلاعات همه‌جانبه و زمانی طولانی دارد. علاوه بر آن، عناصر و شاخص‌های هر کدام از فصل‌ها می‌تواند موضوع یک رساله مستقل واقع شود، ولی به قول نایینی‌ها:
«انگشت نمک است و خروار هم نمک».
و به قول شاعر:
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید
نگارنده این سطور به کاستی‌ها‌ی این پژوهش اذعان دارد و از مردم خوب و صمیمی نایین انتظار دارد که به دیدةه اغماض به آن بنگرند.
اهمیت تحقیق حاضر از این جهت است که تا حدودی زوایای پنهان شهر نایین را، در ابعاد گوناگون، روشن می‌کند.
این پژوهش در هشت فصل تدوین شده است:
فصل اول به مقدمه، بیان مسئله، اهداف و پرسش‌های مربوط به آن و اهمیت تحقیق اختصاص یافته است.
در فصل دوم، به خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی منطقه پرداخته شده است.
فصل سوم به بیان تحولات شهر طی دوره‌های مختلف، با استفاده از منابع موجود، پرداخته است.
در فصل چهارم به مشاغل و شیوه معیشت ساکنین منطقه اشاره شده است.
فصل پنجم به خصوصیات اجتماعی و خانواده‌های کهن شهر اختصاص دارد.
در فصل ششم ویژگی‌های فرهنگی شهر در ابعاد گوناگون بیان شده است.
در فصل هفتم، به بیان ویژگی‌های معماری و سیمای شهر پرداخته شده است.
فصل آخر نیز به جمع بندی مطالب و یادداشت‌های هر فصل و منابع مورد استفاده در متن اختصاص دارد.
از طریق لینک زیر میتوانید، به صورت رایگان نسخه کامل این پایان نامه را دریافت کنید:
- ۹۷/۱۰/۲۷