امثال و حکم، آینهی فرهنگ و باورهای قومی و ملی مردم یک محدودهی جغرافیایی یا تاریخی است. با دقت در این آینه میتوان ویژگیهای روح جمعی ملتی را در طول تاریخ به روشنی مشاهده کرد. این دقت به شناخت باورها و سبک زندگی یک جامعه منجر میشود و میتوان در مطالعات جامعهشناسی و سیاسی از آن استفاده فراوان نمود.
از جمله حکیمان متکلم و شاعر که سهم زیادی در امثال و حکم فارسی دارد، نظامی گنجوی است که در ادبیات غنایی و تعلیمی صاحب مقام است. منظومههای وی سرشار از سخنان حکیمانه و تعالیم اخلاقی است که با بیانی بلیغ و رسا و اغلب در قالب امثال و حکم تجلی یافتهاند.